NVIDIA-ի փոխնախագահն՝ այն մասին, թե ինչպես կարող է Հայաստանը դառնալ արհեստական բանականության արդյունաբերության նոր կենտրոն

ԵՐԵՎԱՆ, 14 հոկտեմբեր․/ԱՌԿԱ/.   NVIDIA-ի փոխնախագահ Ռև Լեբարեդյանը DigiTec-2025 հոբելյանական համաժողովի շրջանակում «ԱՌԿԱ» գործակալությանը տված հարցազրույցում պարզաբանել է, թե ինչպես կարող է Հայաստանը դառնալ նոր արհեստական ​​բանականության արդյունաբերության կենտրոն, ամրապնդել ազգային անվտանգությունը արհեստական ​​բանականության միջոցով, և ինչպես կարող է արհեստական ​​բանականության տվյալների կենտրոնի կառուցումը նպաստել տեխնոլոգիական ինքնիշխանության համար մղվող պայքարին։

-Պարոն Լեբարեդյան, Հայաստանում նախատեսված 500 մլն դոլար արժողությամբ արհեստական ​​բանականության տվյալների կենտրոնի կառուցման համատեքստում, որի ստեղծման գործում մասնակցում է NVIDIA-ն, Ձեր կարծիքով, ո՞րն է լինելու դրա հաջողության առանցքային գործոնը՝ տեխնոլոգիա՞ն, մարդի՞կ, թե՞ ենթակառուցվածքները։

-Երեքն էլ։ Երբ դուք կառուցում եք «արհեստական ​​բանականության գործարան», դա հսկայական ենթակառուցվածք է, ինչպես օրինակ՝ էլեկտրակայանների, ճանապարհների, գործարանների, օդանավակայանների կառուցումը։ Այն պահանջում է բազմաթիվ բաղադրիչների միավորում։ Հետևաբար, ամենակարևորը նախևառաջ էներգիա ապահովելն է։

Առանց էներգիայի մնացած ամեն ինչ անիմաստ է դառնում։ Եվ հենց սա ամենադժվար հասանելի մասն է։ Բարեբախտաբար, Հայաստանն ունի էներգիայի ավելցուկ, բայց մենք ոչինչ չենք կարող անել դրանով. անհնար է էլեկտրաէներգիա արտահանել։

- Իրականում, մենք դա անում ենք։

- Մի փոքր, բայց դա շատ դժվար է։ Էլեկտրաէներգիան չի կարելի տեղափոխել երկար հեռավորությունների վրա. որքան հեռու է այն գնում, այնքան մեծ են կորուստները։ Եվ այն նաև չի կարելի պահպանել։ Հետևաբար, եթե արտադրվում է ավելորդ էներգիա, և ոչ ոք դրա կարիքը չունի, մենք ստիպված ենք կրճատել արտադրությունը։

Բայց եթե մենք այս էներգիան օգտագործենք «արհեստական ​​բանականության գործարանի» համար, մենք կարող ենք այն վերածել բանականության, որը համացանցի միջոցով հնարավոր է վաճառվել։

-Նախատեսվում է, որ կենտրոնում պետք է տեղադրվեն հազարավոր NVIDIA Blackwell GPU-ներ։ Այս հարթակում այդպիսի մասշտաբով ինչպիսի՞ խնդիրներ կարելի է լուծել։

-Դրանք կարող են կիրառվել ԱԲ-ի ցանկացած խնդիրների համար։ Այժմ հսկայական պահանջարկ կա հաշվողական հզորությունների նկատմամբ արհեստական բանականության բոլոր համակարգերի համար, որոնք օգտագործում են մարդիկ և ընկերությունները՝ OpenAI–ն, Google–ը, Anthropic–ը, xAI-ը, Grok–ը և այլք։

OpenAI-ն մեծ գործարքներ է կնքում ամբողջ աշխարհում՝ հաշվողական ռեսուրսների նկատմամբ հասանելիություն ապահովելու համար։ Եվ մենք կկարողանանք այդ հզորությունները վաճառել ցանկացած մեկին, ով դրանք կցանկանա՝ անկախ նրանից, թե որտեղ է գտնվում։

-Արդյո՞ք NVIDIA-ն Հայաստանը դիտարկում է որպես տեխնոլոգիաների, գիտության և կրթության տարածաշրջանային հաբ։

- Անշուշտ։ Չնայած այն փոքր երկիր է՝ աշխարհագրական բարդ դիրքով, դեպի ծով ելք չունեցող, փակ սահմաններով և պատերազմ վերապրած, սակայն տեսեք, թե ինչպես է բարձր տեխնոլոգիաների ոլորտը, ՀՆԱ-ն, արտադրողականությունը և ընդհանուր առմամբ տնտեսությունը աճել վերջին հինգ տարիների ընթացքում։ Դա պարզապես հրաշք է։

Չնայած բոլոր խոչընդոտներին՝ Հայաստանը հաջողության է հասնում։ Քայլեք Երևանի փողոցներով՝ ամենուրեք երթևեկություն է, մարդիկ, մեքենաներ, քանի որ բոլորը աշխատում և արտադրում են։ Իմ ներկայացրած վերջին սլայդում արհեստական ​​բանականության ոլորտում աշխատող հայկական ընկերությունների լոգոներն էին։ Դա տպավորիչ է նման փոքր երկրի համար։

Այժմ, երբ երկրում խաղաղություն է հաստատվում և կա սահմանների բացման հեռանկար, տնտեսության և տեխնոլոգիական զարգացման վրա նախկին բոլոր «արգելակները» կվերանան։ Եվ եթե մենք կարողացանք այս ամենին հասնել նման սահմանափակումների պայմաններում, ապա երբ հնարավորություններ բացվեն, մենք պետք է բազմապատկենք աճը։

-Ամբողջ աշխարհում աճում են տեխնոլոգիական ինքնիշխանության մասին քննարկումները։ Ձեր կարծիքով Հայաստանի նման երկրները կարո՞ղ են կառուցել իրենց սեփական ԱԲ ենթակառուցվածքները՝ խոշոր տերություններից կախվածություն չունենալով։

-Իհարկե։ Յուրաքանչյուր երկիր պետք է ունենա այն։ Եթե դուք կարծում եք, որ արհեստական ​​բանականությունը մեր ժամանակների և, թերևս, ամբողջ մարդկության պատմության ամենահզոր տեխնոլոգիան է, ապա յուրաքանչյուր երկիր պարտավոր է տիրապետել այս տեխնոլոգիային։ Եվ դա պահանջում է սեփական ենթակառուցվածք։

Մի ժամանակ նույն բանը տեղի ունեցավ էլեկտրաէներգիայի հետ. սկզբում միայն Միացյալ Նահանգները և մի քանի եվրոպական երկրներ կարող էին այն արտադրել: Սակայն ժամանակի ընթացքում յուրաքանչյուր երկիր կառուցեց իր սեփական էլեկտրակայաններն ու ցանցերը:

Նույնը տեղի ունեցավ ճանապարհների, կամուրջների, հեռահաղորդակցության և օդանավակայանների հետ. յուրաքանչյուր երկիր կառուցում է հիմնական ենթակառուցվածքները։

Նույնն է նաև ԱԲ ենթակառուցվածքի հետ։ Մենք բախտավոր կլինենք, եթե այն Հայաստանում ունենանք բոլորից շուտ։ Եթե կարողանանք օգտվել այս առավելությունից, մեր ընկերությունները, համալսարանները և քաղաքացիները բոլորից ավելի շուտ կկարողանան տիրապետել հմտություններին, սովորել, թե ինչպես պետք է կառուցել և զարգացնել այս համակարգը։

-Կարո՞ղ ենք ասել, որ այս ԱԲ կենտրոնի կառուցումը կամրապնդի Հայաստանի անվտանգությունը՝ հաշվի առնելով տարբեր կողմերի շահերը։

-Իհարկե։ Եթե մենք ավելի արդյունավետ և օգտակար դառնանք այլ երկրների համար, ապա նրանք ավելի շատ պատճառներ կունենան, որպեսզի Հայաստանը գոյություն ունենա և բարգավաճի։

Հայաստանի խնդիրը միշտ էլ այն է եղել, որ մենք օգնություն ենք խնդրում, բայց հաճախ չենք կարողանում արժեք ներկայացնել նրանց համար, ում դիմում ենք։

Մեզ օգնում են կարեկցանքից դրդված, համակրանք տածելով մեր մշակույթի, լեզվի և պատմության նկատմամբ։ Բայց դա այդպես չի աշխատում։

Խաղաղություն և անվտանգություն ապահովելու լավագույն միջոցը տնտեսական կապեր ունենալն ու ուրիշների համար նշանակալի լինելն է։ Եվ դա պետք է արվի ոչ միայն խոշոր տերությունների, այլև մեր բոլոր հարևանների հետ։ Կայուն խաղաղությանը հասնելու միակ ճանապարհն է անել այնպես, որ նույնիսկ մեր հարևանները շահագրգռված լինեն մեր երկրի կայունությամբ։

– Ի՞նչ ակնկալիքներ ունեք ԴիջիԹեքից։ Արդյո՞ք ակնկալում եք նոր համաձայնագրեր կամ գործընկերություններ։

– Անկասկած։ Կարծում եմ՝ քանի դեռ մենք զրուցում ենք, այս պահին արդեն ձևավորվում են նոր կապեր, որոնք կհանգեցնեն գործընկերության, գործարքների և նոր ընկերությունների ստեղծման։

Շատ ներդրողներ և վենչուրային ֆոնդերի ներկայացուցիչներ, որոնց հանդիպում եմ համաժողովի շրջանակում, խոսում են իրենց ներդրումների և նոր ստարտափերի մասին: Հենց այսպես էլ ամեն ինչ տեղի է ունենում։

Մարդիկ սոցիալական էակներ են: Մենք պետք է հանդիպենք, շփվենք անձամբ՝ գաղափարներ և տեղեկատվություն փոխանակելու համար: Միայն այսպես կարելի է կառուցել ամուր կապեր, որոնք դառնում են տնտեսական հարաբերությունների հիմքը։

Այդ պատճառով DigiTec-ը և նմանատիպ կոնֆերանսները չափազանց կարևոր են։

– Ի՞նչ տպավորություն ունեք Հայաստանի ՏՏ էկոհամակարգի մասին։ Ի՞նչ է անհրաժեշտ ոլորտին զարգանալու համար։

– Տարածաշրջանային համատեքստում Հայաստանի ՏՏ ոլորտն ավելի զարգացած է, քան հարևաններինը։ Բայց բոլորը աշխատում են հասնել։ Եթե մենք ոչինչ չանենք, նրանք կհասնեն՝ երկու, հինգ տարի հետո, չգիտեմ՝ երբ, բայց կհասնեն։ Եվ դա լավ է՝ մենք ուզում ենք, որ ամեն ինչ զարգանա։

Բայց մենք չպետք է կանգ առնենք։ Չի կարելի բավարարվել նրանով, որ մենք «լավագույնն ենք տարածաշրջանում»։

Տեխնոլոգիաներն անընդհատ զարգանում են։ Եթե կանգ առնես, կպարտվես։ Պետք է մշտապես առաջ նայել, հասկանալ, թե ինչ տեղի կունենա հետո և նախապես պատրաստվենք դրան։

Ահա թե ինչու եմ ես առաջ մղում Հայաստանում արհեստական ​​բանականության ենթակառուցվածքներ կառուցելու գաղափարը։ Հաջորդ քայլը համակարգչային գիտության և տեխնոլոգիաների ոլորտում հիմնարար հետազոտությունների համաշխարհային կենտրոն դառնալն է։

Մեր համալսարանները պետք է հայտնի լինեն որպես աշխարհի լավագույնները, գոնե առանձին ուղղություններում։ Դրա համար պետք է ընտրել մի քանի նեղ, ռազմավարական ոլորտներ և ներգրավել աշխարհի լավագույն հետազոտողներին։

Մենք կարող ենք նրանց հրավիրել Արհեստական ​​բանականության կենտրոնի միջոցով՝ առաջարկելով սուպերհամակարգչի, լաբորատորիայի հասանելիություն, տաղանդավոր ուսանողների հետ շփում։ Թող նրանք գան 6-12 ամսով, դասավանդեն և հետազոտություններ անցկացնեն այստեղ։ Այսպես մենք կցանենք գիտության «սերմը», որը կվերածվի համաշխարհային նվաճումների և կստեղծի ստարտափեր։

Բարեբախտաբար, աշխարհը փոխվել է։ Այսօր համակարգչային գիտության մեջ հիմնարար հետազոտություններ անցկացնելու համար անհրաժեշտ է սուպերհամակարգիչ։ Նույնիսկ Հարվարդի և Սթենֆորդի նման համալսարանները չունեն սեփական հզորությունները։ Նրանց հետազոտողները գալիս են աշխատելու ինձ մոտ՝ NVIDIA՝ անհրաժեշտ գործիքներին հասանելիություն ստանալու համար։

Եվ եթե նման սուպերհամակարգիչ հայտնվի Հայաստանում, մենք ժամանակավոր առավելություն կստանանք։ Այն պետք է օգտագործել էկոհամակարգ կառուցելու համար, որը մեզ կտեղափոխի առաջատարների մակարդակի վրա։